Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Ergan G. (Yürütücü), Tavşanoğlu Ç. , Zare G.
Akdeniz ekosistemlerindeki kuraklık, yangın ve alan kullanım değişikliği gibi müdahale etmenleri, bitki komüniteleri üzerindeki önemli kuvvetlerdir. Bu müdahale etmenlerinin rejimleri, birbirleriyle ve iklim değişikliğiyle doğrudan etkilenmektedir. Değişen müdahale rejimleri karşısında, yıllardır yönetilen doğal alanların, biyoçeşitlilik kaybı sebebiyle, direnç(resistance) ve direngenliği(resilience) değişmektedir. Değişen müdahale rejimlerinin ve bütünleşik etkilerinin ekosistemleri nasıl etkilediği önemli araştırma sorularının başındadır. Orman yangınlarının rejimi, kuraklık, iklim ve doğal alanların yönetimi gibi müdahale rejimlerinin değişimi sonucunda farklılaşmaktadır. Yangın sonrası restorasyon (veya rehabilitasyon) uygulamaları, bitki komünitesinin tür çeşitliğini, yapısını ve işlevini etkileyen önemli bir yönetim aracıdır. Süksesyon sürecini etkileyerek, gelecekteki komünitenin biyoçeşitliliğini ve müdahaleler karşısındaki direnç/direngenliğini etkilemektedir. Ormanların daha etkin yönetildiği son yüzyılda, aynı alanların tekrar yanması ve sonrasında restorasyon uygulamalarının yapılması, bütünleşik etkileri sınamak için önemli çalışma alanıdır. Bu çalışma, aynı alanda gerçekleşen son iki yangın sonrasında restorasyon uygulamalarının bitki komüniteleri üzerine etkisini araştırmayı amaçlamaktadır. Bu araştırma sorusu, yürütücünün doktora tezinin ve bu önerilen projenin ana sorusudur. Proje, doktora çalışmasının bir bölümünü kapsayacak şekilde hazırlanmıştır. Doktora çalışmasında, aynı alanda geçmiş (1960-2000) ve güncel (2021) yangınlar sonrasında yapılan restorasyon uygulamalarının, bitki komünitesine etkisinin belirlemesi hedeflemektedir. Geçmişte ve günümüzde, doğal yenilenme (kendi haline bırakma, toprak işleme yapılmaması vd.) ve suni yenileneme (toprak işleme, teraslama, fide dikimi vd.) ile yapılan restorasyon uygulamalarının ve bütünleşik etkilerinin, bitki çeşitliliğini, komünite yapısı ve işlevini nasıl etkilediği belirlenecektir. Geçmişte doğal yenileme ile restorasyonu yapılan bir alanın, 2021 yangını sonrasında yarısı doğal yarısı suni yenilenme ile restore edildiğinde nasıl etkilendiği araştırılmaktadır. Bunun tersi olarak, geçmişte suni yenilenme ile restorasyonu yapılan alanın, 2021 sonrasında yarısı doğal yarısı suni restorasyonla nasıl etkilendiği araştırılmaktadır. Çalışma, birçok geçmiş yangın alanına sahip olan Marmaris'te, 2021 yılında yanan alanlarda gerçekleştirilmektedir. Bu şekilde, ilk olarak geçmişi, ikinci olarak güncel restorasyon uygulamalarını belirten dört restorasyon grubu oluşturulmuştur (1.Doğal-Doğal; 2.Doğal-Suni; 3.Suni-Doğal; 4.Suni-Suni). Geçmiş restorasyon uygulaması doğal yenilenmeyle olan 3 bölge ve suni yenilenme ile olan 3 bölge belirlenmiştir. Belirlenen 6 bölgeden her birinin içindeki güncel restorasyonun, yarısı doğal yarısı suni yenileneme olan alanlar bulunmuştur. Böylelikle, 4 restorasyon grubundan üçer tekerrürle 12 alanı belirlenmiştir. Bu alanların her birinde örnekleme yapılması için ikişer adet 40mx40m kuadratlar kurularak, 24 adet çalışma alanı oluşturulmuştur. Kuadratlarda dörder adet 2mx40m transektler kurularak, içerisindeki bitki türleri, bu türlerin bollukları, örtüşleri ve fonksiyonel karakterleri belirlenecektir. Doktora çalışmasında alanların belirlenmesi için, 2022 Nisan'da arazi çalışmaları yapılmıştır. Bu proje kapsamında örnekleme çalışmaları için, Mayıs, Haziran, Kasım 2022, Mart ve Haziran 2023 aylarında arazi çalışmaları planlanmaktadır. Restorasyon uygulamalarının etkileri, R istatistik programında, doğrusal karma model kullanılarak sınanacaktır. Proje, geçmiş ve güncel restorasyon uygulamalarının ve bütünleşik etkilerini ortaya çıkarmasıyla, literatürdeki önemli bir eksikliği giderecektir. Uzun dönemli müdahale etmenlerinin komüniteler üzerindeki etkisini ortaya çıkarılmasıyla, ekosistemdeki uzun dönemli değişimi anlamamıza önemli katkılar sunacaktır. Biyoçeşitlilik kaybının önlenmesi ve sürdürülebilir ormancılık için olası öneriler ve yaklaşımlar için önemli bilimsel altlıklardan biri olacaktır.